Er is sprake van een epidemie wanneer het aantal gevallen van een ziekte beduidend hoger is dan de norm. Dit zijn voornamelijk infectieziekten: pest, pokken, roodvonk, tyfus, difterie, cholera, mazelen, griep. De tak van de geneeskunde die epidemieën bestudeert, hun optreden en methoden om ermee om te gaan, wordt epidemiologie genoemd.
De aard van epidemieën wordt meestal verworven door die ziekten die snel en gemakkelijk van persoon op persoon worden overgedragen. De belangrijkste verspreidingsroutes van infectieziekten: - via voedsel, water of huishoudelijke contacten (dysenterie, buiktyfus, enz.); - druppeltjes in de lucht (bijvoorbeeld griep); - via bloedzuigende insecten (malaria, tyfus); - contactroute: via bloed en andere vloeistoffen (aids, hondsdolheid) Er bestaat ook zoiets als mentale epidemieën, dat wil zeggen het wijdverbreid voorkomen van bepaalde psychische aandoeningen. Dit gebeurt meestal op basis van religieuze of revolutionaire bewegingen. De redenen voor hun optreden zijn bijgeloof, suggestie of zelfhypnose, de wens om de leider of gewoon de meerderheid te volgen. Een groot aantal mensen kan dus hallucinaties, visioenen, toevallen, hysterische aanvallen, uitbarstingen van agressie en zelfmoordneigingen ervaren. Een voorbeeld zijn de dansen van St. Vitus, waarvan de epidemie aan het einde van de 14e eeuw verscheen. Wat betreft infectieuze natuurlijke ziekten, hun oorzaken zijn gevarieerd en zijn niet volledig opgehelderd door wetenschappers. Veel factoren kunnen het optreden van epidemieën beïnvloeden en elkaar overlappen. Er is dus een versie dat de abnormale zomerhitte leidt tot de activering van het griepvirus in de winter. Wetenschappers hebben lang nagedacht over de oorzaken van epidemieën. Zelfs in het oude Egypte ontstond het idee van natuurrampen als oorzaak van natuurlijke ziekten. Russische wetenschapper A. L. Chizhevsky creëerde een kosmologische theorie volgens welke mondiale processen die op aarde plaatsvinden (oorlogen, crises, epidemieën) de cycli van zonneactiviteit gehoorzamen. Zowel socio-economische theorieën (oprichter - David Ricardo) als ethische en culturele (Albert Schweitzer) werden naar voren gebracht. Epidemieën in de geschiedenis van de mensheid zijn voornamelijk problemen van steden, omdat in omstandigheden van een overvolle bevolking contact met het virus waarschijnlijker is. Voeg daarbij armoede en onhygiënische omstandigheden, de ideale omstandigheden voor het ontstaan van een epidemie. Een voorbeeld hiervan is Europa in de 14e-17e eeuw, toen het rioolwater rechtstreeks uit de ramen op straat werd gegooid. De plaag van 1665 eiste het leven van een derde van de Londense bevolking. Wetenschappers suggereren dat de ziekte zijn oorsprong vond in Centraal-Azië en Milaan bereikte met scheepsratten. Mensen gaven de joden de schuld van hun problemen, daarna heksen, of hun eigen zonden, totdat het aantal ratten en vlooien dat op hen leefde, daalde. Uitbraken van pest zijn afgenomen - het gebeurde aan het einde van de 17e eeuw. Momenteel, wanneer de hygiënische omstandigheden aanzienlijk zijn verbeterd, behoren epidemieën niet tot het verleden (griep, aids), en tot nu toe zijn wetenschappers niet tot een consensus gekomen over methoden om ze te bestrijden. Iemand hoopt op de prestaties van de geneeskunde en iemand zoekt de wortels van de ziekte in de spirituele crisis van de mensheid. Ook zijn er problemen van nieuwe aard ontstaan, bijvoorbeeld in hoogontwikkelde landen hebben hart- en vaatziekten het karakter van een epidemie gekregen.
