Geruchten zijn een massaverschijnsel en een nogal belangrijke vorm van uiting van de publieke opinie. Ze behoren tot informele kanalen van massacommunicatie en omvatten de overdracht van belangrijke berichten in interpersoonlijke communicatie.
Het concept en de kenmerken van geruchten
Geruchten zijn valse of vervormde informatie die uitsluitend mondeling wordt verspreid en functioneert. Meestal komen ze voor in de voorwaarden van een informatiedepot en bij afwezigheid van betrouwbare informatie. Geruchten verschillen van informatie doordat ze onbetrouwbaar zijn. Als ze worden ondersteund door feiten en bewijzen, dan is dit slechts informatie die geen geruchten kunnen worden genoemd. De onbetrouwbaarheid van geruchten is te wijten aan het feit dat informatie tijdens het circulatieproces veranderingen ondergaat en vervormd is.
Het is duidelijk dat geruchten lang geleden verschenen, maar hun uitgebreide studies als een massaverschijnsel verschenen pas in de tweede helft van de 20e eeuw. Toen vonden ze hun praktische toepassing in de marketing van goederen en diensten. Geruchten verspreidden zich om concurrenten te bestrijden. De verspreiding van geruchten is van oudsher van groot belang in tijden van oorlog. Dit werd gedaan om het moreel van het leger te verzwakken.
De belangstelling van politici en psychologen voor de mechanismen en kenmerken van de verspreiding van geruchten is als volgt. Geruchten zijn een waardevolle bron van informatie over de publieke opinie, stemmingen in de samenleving, houding ten opzichte van het politieke regime, enz. Geruchten dienen ook als een katalysator voor politieke transformaties, dus door er rekening mee te houden, is het mogelijk om sociale processen correct te voorspellen. Tot slot zijn geruchten een belangrijke factor in de vorming van de publieke opinie en dienen ze als mechanisme om de publieke opinie vorm te geven.
Classificatie van geruchten
Geruchten kunnen op verschillende gronden worden ingedeeld. Vanuit het oogpunt van hun betrouwbaarheid wordt onderscheid gemaakt tussen absoluut onbetrouwbaar, onbetrouwbaar, relatief betrouwbaar en dicht bij de werkelijkheid. Emotionele typologie maakt onderscheid tussen "gehoorverlangen", "gehoor-vogelverschrikker" en "agressieve geruchten".
Geruchten-wensen weerspiegelen de gewenste visie op de toekomst en de geactualiseerde behoeften van de bevolking. Zo deden in de 19e eeuw geruchten de ronde over de op handen zijnde bevrijding van de lijfeigenschap. Aan de andere kant kunnen dergelijke geruchten een bron van manipulatie van het massabewustzijn worden. Ze kunnen zowel het ontstaan van paniek voorkomen als agressie veroorzaken en de bevolking demoraliseren. Dus tijdens de periode van de Duits-Franse oorlog in 1939-1940 verspreidden de Duitsers actief geruchten over de op handen zijnde start van onderhandelingen. Dit verzwakte de wens van de Fransen om weerstand te bieden.
"Vogelverschrikkergeruchten" dragen negatieve gevoelens met zich mee en veroorzaken paniek. Ze komen meestal voor tijdens perioden van sociale stress. De meest voorkomende geruchten gaan over eten. Dit kan leiden tot hogere prijzen of het verdwijnen van bepaalde producten. Zo verdween in Rusland in 1917 brood uit de schappen, terwijl de opbrengst normaal was. In 2006 was er een paniekaankoop van zout vanwege geruchten over de mogelijke stopzetting van leveringen uit Oekraïne.
"Agressieve geruchten" intimideren niet alleen de bevolking, maar zijn ook bedoeld om agressieve acties uit te lokken. Ze zijn gebaseerd op het naast elkaar plaatsen van normale mensen en niet-mensen. Ze worden vaak veroorzaakt door etnische conflicten. Bijvoorbeeld geruchten over de uitroeiing van blanken in Zaïre, de wreedheden van de federale troepen in Tsjetsjenië.
